Müəllif: Gülnar Əhmədli, Banco.az
Yoxsulluq, təəssüf ki, insan həyatının ən ağır reallıqlarından biridir. Planetimizdə yoxsulluğun təsirinə məruz qalmayan bölgə yoxdur desək, yanılmarıq. Təbii ki, rifah və sərvətin hökm sürdüyü və ya yoxsulluqla yanaşı yaşadığı bölgələrə də rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, elə yerlər var ki, demək olar ki, tamamilə yoxsulluq və ondan irəli gələn bütün problemlər həmin yerləri zəbt edir. İqtisadi imkanların son dərəcə məhdud olduğu və əsas ehtiyaclara, o cümlədən infrastruktur, təhsil və səhiyyə xidmətlərinə çıxışın demək olar ki, mümkün olmadığı coğrafiyalar daha az inkişaf etmiş yerlərdir.
Bu məqalədə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan İnkişafı İndeksinə (İİİ) görə dünyanın ən az inkişaf etmiş ölkələrinə daha yaxından nəzər salacağıq. İndeks gözlənilən ömür uzunluğu, təhsil və adambaşına düşən gəlir kimi 150-dən çox amil nəzərə alınmaqla hazırlanır. Beləliklə, hər bir ölkənin balı hesablanır. 1 alına biləcək ən yüksək balı, 0 isə ən aşağı balı göstərir. İndeksə görə dünyanın ən az inkişaf etmiş 10 ölkəsi bunlardır:
1. Cənubi Sudan
Şərqi Afrika ölkəsi Cənubi Sudan 0,385 balla planetimizin ən az inkişaf etmiş ölkələri siyahısında birinci yerdədir. Ölkədə hökm sürən bu yoxsulluğun əsas səbəbləri bitməyən münaqişələr və siyasi qeyri-sabitlikdir. Sudandan ayrılaraq 2011-ci ildə müstəqilliyini elan edən ölkədə 2013-cü ildə başlayan siyasi gərginlik qızğın qarşıdurmalara çevrildi. Nəticədə xeyli insan həyatını itirdi, əhalinin əhəmiyyətli hissəsi miqrasiya etməli oldu, iqtisadi və sosial inkişaf pozuldu. Ən az inkişaf etmiş ölkələr siyahısında birinci yerdə olan Cənubi Sudan da uşaq ölümlərinin ən çox olduğu coğrafiyalardan biridir. Müxtəlif məlumatlara görə, təəssüf ki, Cənubi Sudanda doğulan hər 1 000 uşaqdan 99-u 5 yaşına çatmadan ölür.
2. Çad
Mərkəzi Afrikada yerləşən Çad da ən az inkişaf etmiş ölkələr sırasındadır. Ölkənin İİİ balı 0,394-dür. 1900-1960-cı illərdə Fransanın müstəmləkəsi olan Çadın tarixi də digər inkişaf etməmiş ölkələr kimi siyasi qeyri-sabitlik və silahlı münaqişələrlə doludur. Ölkədə müsəlmanlarla xristianlar arasında yaşanan gərginlik də münaqişəni alovlandıran amillərdəndir. Bütün bunlar mühüm qızıl və uran yataqlarına sahib olan və neft ixrac edən ölkələrdən biri olan Çadda əhalinin təxminən yarısının həddindən artıq yoxsulluqla üzləşməsinə səbəb olur.
3. Niger Respublikası
Təəssüf ki, Qərbi Afrika ölkəsi Nigerdə siyasi və sosial qeyri-sabitlik və hərbi çevrilişlər olduqca adi haldır. Ölkə əhalisinin əhəmiyyətli bir hissəsi 1960-cı ildə müstəqillik əldə edildikdən sonra yoxsulluqla mübarizə aparır. Quraqlıq Nigerdə yoxsulluğu dərinləşdirən amillərdən biridir.
4. Mərkəzi Afrika Respublikası
Təəssüf ki, almaz, qızıl, neft və uran kimi qiymətli sərvətlərlə zəngin olması Mərkəzi Afrika Respublikasının dünyanın ən az inkişaf etmiş ölkələri sırasında olmasına mane ola bilir. Mərkəzi Afrika Respublikası 1960-cı ildən Fransadan ayrılaraq müstəqillik qazandıqdan sonra çox çətin günlər yaşayır. Təbii ki, bir çox digər Afrika ölkələrində olduğu kimi, silahlı münaqişələr və siyasi mübahisələr inkişafın zəifləməsinin ən mühüm səbəbləridir.
5. Burundi
Şərqi Afrika ölkəsi Burundini təşkil edən üç əsas etnik qrup (Tva, Hutu və Tutsi xalqı) arasında uzun müddətdir davam edən tarixi mübahisələr mövcuddur. Bu mübahisələr bəzən silahlı münaqişələrə səbəb olur. Bu vəziyyət təbii ki, ölkənin inkişafına çox mənfi təsir göstərir. Burundi uzun müddətdir ki, İİİ 0,426 balı ilə dünyanın ən az inkişaf etmiş ölkələri sırasındadır.
6. Mali Respublikası
Mali yoxsulluğun bütün ölkəyə yayıldığı və demək olar ki, hər evə girdiyi coğrafiyalardan biridir. Bu Qərbi Afrika ölkəsi 1960-cı ildə müstəqillik qazandıqdan sonra quraqlığa, üsyanlara, silahlı münaqişələrə, çevrilişlərə və qəddar diktatorlara səhnə olub. Lakin bütün bunlarla yanaşı, ölkənin coğrafi mövqeyi də Mali xalqının inkişafına mane olan amildir. Ölkənin dənizə sahili yoxdur. Bu, iqtisadiyyatdan sənayeyə, kənd təsərrüfatından ticarətə qədər bütün iqtisadi sahələrə mənfi təsir göstərir.
7. Mozambik
Şərqi Afrikadakı Mozambik əvvəllər Portuqaliyanın koloniyası idi. 1975-ci ildə müstəqillik qazandı, lakin sonradan 16 il davam edən vətəndaş müharibəsinin şahidi oldu. Bu Afrika ölkəsi bu gün də qanlı vətəndaş müharibəsinin yaralarını sağaltmağa çalışır. Digər tərəfdən, xüsusilə ölkənin şimal bölgələrində meydana çıxan radikal silahlı qruplara qarşı mübarizə aparır. Təəssüf ki, Mozambik əhalisinin təxminən yarısı yoxsulluq həddinin altında yaşamaq üçün mübarizə aparır.
8. Burkina Faso
Dənizə birbaşa çıxışı olmayan Afrika ölkələri balıqçılıq və dəniz ticarəti başda olmaqla bir çox imkanlardan məhrumdur. Xüsusilə quraqlıq, mitinqlər və vətəndaş müharibələri ilə mübarizə aparırlarsa, onların da Burkina Faso kimi dünyanın ən az inkişaf etmiş ölkələri arasında olmaları demək olar ki, qaçılmaz olur. İİİ göstəricisi 0,449 olan ölkədə əhalinin 40 faizi yoxsulluq həddinin altında yaşayır.
9. Yəmən
Ərəbistan yarımadasının cənub-qərb hissəsində yerləşən bu Yaxın Şərq ölkəsi 1990-cı ildə Şimali və Cənubi Yəmənin birləşməsi ilə vahid ölkəyə çevrilib. Lakin 2011-ci ildən bu yana siyasi böhranlara və zorakılıq hadisələrinə səhnə olub. Zaman-zaman şiddətlənən, lakin heç vaxt bitməyən qaynar münaqişələr Yəmənin iqtisadi və sosial inkişafını mümkünsüz edir.
10. Qvineya
Qərbi Afrikanın mühüm ölkələrindən biri olan Qvineya onu regionun ən zəngin ölkələrindən birinə çevirə biləcək təbii ehtiyatlarla doludur. Lakin ölkədəki etnik münaqişələr Qvineyanın inkişaf etməmiş ölkələr kateqoriyasına daxil olmasına səbəb olur. Liberiya və Syerra Leone kimi qonşu ölkələrdən gələn yüz minlərlə qaçqın zəif Qvineya iqtisadiyyatına böyük təzyiq göstərir. İİİ balı 0,465 olan Qvineyada yaşayan insanların 44 faizi dəhşətli yoxsulluq qarşısında var olmaq üçün mübarizə aparır.
Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!
